معرفی انجیل کتاب حضرت عیسی و بررسی مسیر تحریف این کتاب آسمانی

در مقالات پیشین پیرامون شخصیت حضرت عیسی علیه السلام صحبت کردیم و گفتیم که حضرت عیسی فرزند حضرت مریم، چهارمین پیامبر اولوالعزم صاحب شریعت و کتاب هستند. دین ایشان مسیحیت نام دارد و انجیل کتاب حضرت عیسی علیه السلام است. ایشان برای هدایت قوم بنی‌اسرائیل با دو وظیفۀ مهم مبعوث شدند؛ حضرت عیسی تصدیق‌کنندۀ تورات و بشارت‌دهندۀ ظهور پیامبر خاتم بودند.

حواریون حضرت عیسی پس از عروج ایشان به آسمان تدوین و نگارش انجیل کتاب حضرت عیسی را آغاز کردند؛ البته نگارش انجیل صرفاً توسط حواریون صورت نگرفت، بلکه افراد دیگری هم برای نگارش مجموعۀ سخنان حضرت عیسی در قالب کتاب اقدام کردند. مسیحیان معتقدند که انجیل کتاب آسمانی حضرت عیسی بر اساس آموزه‌های شفاهی ایشان نوشته شده؛ در حالی که قرآن و منابع اسلامی معتقدند که بخش زیادی از محتوای این کتاب‌ها با حقیقت شریعت توحیدی حضرت عیسی در تضاد و تقابل کامل قرار دارد.

تحریفات بسیار زیادی به اصل آموزه‌های حضرت عیسی در این کتاب‌ها وارد شده و این موضوع به دلیل نفوذ تفکرات پولس به انجیل است. در مقالۀ گذشته شخصیت پولس را معرفی کردیم و گفتیم، او بعد از حضرت عیسی نفر دوم مسیحیت به شمار می‌رود و بسیاری از تفکرات و سلایق انحرافی خود را وارد مسیحیت کرده است، به گونه‌ای که مسیحیت را می‌توان به دو دورۀ پیش از پولس و بعد از پولس تقسیم کرد، حتی انجیل کتاب حضرت عیسی هم با نفوذ تفکرات او نوشته شد.

به مجموعۀ کتاب‌های مقدس یهودیان و پیامبران قبل از حضرت موسی «عهد عتیق یا عهد قدیم» می‌گویند و به مجموعۀ کتابهایی که توسط سرکرده‌های مسیحیت نوشته و تأیید شده، «عهد جدید» می‌گویند. مجموعه کتاب‌های عهد جدید عبارتند از انجیل متی، انجیل مرقس، انجیل لوقا، انجیل یوحنا، کتاب اعمال رسولان، مجموعۀ نامه‌ها و رسالۀ حواریون و مکاشفه‌های یوحنا.

در این مقاله به معرفی حواریون حضرت عیسی، معرفی انجیل کتاب حضرت عیسی، دیدگاه مسلمانان و مسیحیان در مورد انجیل، معرفی هر کدام از انجیل‌ها و سیر تدوین و نگارش انجیل‌های چهارگانه می‌پردازیم.

انجیل کتاب حضرت عیسی

گفتیم کتاب حضرت عیسی انجیل نام دارد. قرآن[1] و احادیث اسلامی[2] هم معتقدند که انجیل از جانب خدا به حضرت عیسی نازل شده است. اگرچه بسیاری از علمای شیعه معتقدند که حقیقت نسخۀ اصلی انجیل کتاب حضرت عیسی از بین رفته و فقط قسمت‌هایی از آن توسط شاگردان حضرت در انجیل‌هایشان نقل شده که با خرافات مخلوط شده است[3]. برخلاف تصور رایج بین مسلمان‌ها بسیاری از محققان علوم قرآنی معتقدند که انجیل کتابی که به صورت مدون بر حضرت عیسی نازل شده باشد، نیست[4]. آنها معتقدند که حواریون حضرت عیسی تعالیم و بشارت‌هایی که حضرت عیسی در طول زمان رسالتشان از جانب خدا دریافت کرده و به مردم منتقل کرده بودند را به نسل‌های بعدی منتقل کردند، تا اینکه بالأخره این مفاهیم، تعلیمات و بشارت‌ها در انجیل‌های مختلف گردآوری شد[5]. محققان بر اساس قرآن می‌گویند، انجیل کتاب حضرت عیسی به معنی وحی و احکام تشریعی نازل شده به ایشان است[6].

دیدگاه مسلمانان در مورد انجیل کتاب حضرت عیسی

نظریه‌های مختلفی در مورد انجیل کتاب حضرت عیسی وجود دارد؛ مثلاً علمای اسلام معتقدند که دو احتمال در مورد انجیل‌های فعلی وجود دارد. احتمال اول آنکه بخش زیادی از انجیل‌های اصلی به وسیلۀ نویسنده‌های بعدی انجیل‌ها حذف شده و خرافات بسیاری به آن اضافه شده است. احتمال دوم آنکه کتاب حضرت عیسی یعنی انجیل اصلی کاملاً فراموش شده، آن را کنار گذاشته‌اند و کتاب‌های دیگری به جای آن نوشته‌اند[7]. بعضی محققان شیعه معتقدند ، آنچه در روایت‌های شیعه مربوط به انجیل کتاب حضرت عیسی گفته شده، اشتراک‌هایی با متن «انجیل‌های چهارگانه» دارد. این موضوع به این معناست که انجیل‌های فعلی اشتراک‌هایی با انجیلی دارند که اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و اصحابشان از آن سخن گفته‌اند[8]. اشتراک‌هایی مثل سرزنش ریاکار، پرهیز از دروغگویی، اولویت حق‌الناس، پرهیز از عیب‌جویی، پرسش و پاسخ در قیامت و سفارش به مدارا[9].

انجیل یک کلمۀ یونانی به معنای بشارت و مژده است[10]. انتخاب این واژه به این دلیل است که به پیمانی جدید یا فرا رسیدن ملکوت آسمان بشارت می‌دهد[11]. این مژده در ابتدای ظهور حضرت مسیح به معنی مژدۀ بخشایش و ظهور ملکوت خدا استفاده می‌شد، اما در دورانی که حواریون انجیل‌ها را می‌نوشتند، در معنای مژدۀ ظهور پسر خدا از آن استفاده کردند[12].

دیدگاه مسیحیان در مورد انجیل کتاب حضرت عیسی

گفتیم کتاب مقدس از دو بخش به نام‌های عهد قدیم و عهد جدید تشکیل شده است. به مجموعۀ کتاب‌های مقدس یهودیان و پیامبران قبل از حضرت موسی علیه السلام عهد قدیم یا عهد عتیق گفته می‌شود. مسیحیان علاوه بر آنکه عهد عتیق را مقدس می‌دانند، به عهد جدید هم معتقد و پایبندند. عهد جدید شامل مجموعۀ انجیل کتاب حضرت عیسی است که بعدها توسط سرکرده‌های بزرگ مذهبی مسیحی نوشته شده و به عنوان متون تأیید شده معرفی شده است. در مجموعۀ کتاب‌های عهد جدید یعنی اناجیل مرقس، لوقا، متی و یوحنا به احکام و امور شرعی پرداخته نشده است و هر فرد مسیحی اگر بخواهد در این رابطه اطلاعاتی به دست بیاورد، باید به عهد قدیم مراجعه کند؛ البته علاوه بر مجموعۀ عهد جدید کتاب‌های قدیمی دیگری هم از نویسنده‌های کهن مسیحی موجود است، اما کلیسا اعتبار آن را تأیید نکرده و به آن استناد نمی‌کند، مثل انجیل برنابا؛ انجیل برنابا جنبۀ الوهیت و خدا بودن حضرت مسیح را رد کرده، ایشان را پسر خدا نمی‌داند و موضوع به صلیب کشیدن حضرت را هم نمی‌پذیرد.

سیر تدوین و نگارش انجیل‌های چهارگانه

در مطالعۀ سیری که بر انجیل کتاب حضرت عیسی گذشت، می‌بینیم که نوشتن انجیل از اواسط دهۀ 60 میلادی آغاز شد. در ابتدا انجیل مرقس نوشته شد[13]، پس از مدتی لوقا و متی را نوشتند، سپس انجیل یوحنا در پایان قرن اول نوشته شد. مسیحیان معتقدند که بعد از عروج حضرت مسیح در سال 30 میلادی[14] ابتدا سخنان ایشان و رویدادهای مربوط به حضرت به صورت شفاهی در میان مردم بیان می‌شد[15]، اما ایدۀ نگارش و تدوین این سنت شفاهی در نیمۀ اول قرن میلادی در بین مسیحیان شدت گرفت و عده‌ای نوشتن زندگی‌نامه و فرمایشات حضرت عیسی را شروع کردند[16].

نوشتن انجیل‌ها به صورت همزمان با تبلیغ مسیحیت به وسیلۀ پولس و تشکیل کلیساهای متعدد انجام می‌شد. به همین دلیل افراد گوناگونی با سبک و نگارش خاصی به نگارش انجیل کتاب حضرت عیسی در قالب زندگی‌نامه و ثبت حوادث مربوط به حضرت مسیح پرداختند و انجیل‌های گوناگون و متعددی نوشته شدند[17]. توماس میشل نوشت، ابتدا مسیحیان 4 انجیل و 23 کتاب دیگر را از میان نوشته‌های متعدد به عنوان انجیل کتاب حضرت عیسی و نوشته‌هایی مقدس و الهام‌شده پذیرفتند و به آنها ایمان آوردند[18]. نظریه‌های مختلفی در مورد نویسنده‌های این چهار انجیل وجود دارد که قطعیتی در مورد آنها نیست[19]، اما به طور کلی معتقدند که این چهار انجیل پس از حضرت عیسی توسط حواریون نوشته شده‌اند[20].

• انجیل متی:

متی از اناجیلیست که منتسب به انجیل کتاب حضرت عیسی است. هدف انجیل متی گفت‌وگو و جدل با بزرگان یهودیت بود. محتوای متی شامل شجره‌نامۀ حضرت عیسی، چگونگی ولادت ایشان، امتحان حضرت توسط شیطان، دستورات اخلاقی به مردم و شاگردانشان، معجزات حضرت، انتخاب حواریون، ظهور حضرت عیسی، توطئۀ قتل ایشان و برخواستن حضرت از قبر است[21].

• انجیل مرقس:

انجیل مرقس قدیمی‌ترین و کوتاه‌ترین انجیل و از مجموعه آثاریست که با عنوان انجیل کتاب حضرت عیسی تبلیغ می‌شود[22]. نویسندۀ مرقس حواری نبود، بلکه از شاگردان پطرس حواری بود[23]. این کتاب دو بخش است که بخش اول به معرفی حضرت عیسی و رنج‌های ایشان تأکید شده و بخش دوم به مرگ ایشان پرداخته است[24]. اولین جملۀ مرقس نوشته: «آغاز بشارت مسیح، پسر خدا.[25]»

• انجیل لوقا:

لوقا طولانی‌ترین انجیل است[26] و مخاطب آن مشرکان رومی بوده‌اند. حواریون حضرت عیسی را در این انجیل خداوند خطاب کرده‌اند[27] و ایشان را انسان کامل معرفی کرده‌اند[28]. لوقا تنها نویسندۀ غیر یهودی عهد جدید از مجموعۀ انجیل کتاب حضرت عیسی است[29]. او از شاگردان غیر یهودی پولس بود و از حواریون نبود. تولد حضرت عیسی، معجزات حضرت عیسی، عطای قدرت خاص به حواریون، انتخاب هفتاد نفر به جز حواریون برای تبلیغ، به صلیب کشیدن حضرت و برخواستنشان از قبر از مطالب انجیل لوقاست[30].

• انجیل یوحنا:

یوحنا از حواریون حضرت عیسی بود[31] و کتابی با نام او را انجیل کتاب حضرت عیسی می‌دانند.  انجیل او بر فوق بشر بودن حضرت مسیح بسیار تأکید کرده است[32]. در این انجیل بیشتر به سخنان حضرت توجه شده تا شرح زندگی ایشان. سخنان حضرت به صورت خطبه‌های بلند و شامل اندیشه‌های پیچیده و مرموز ارائه شده است[33]. حضرت مسیح در این انجیل پسر خدا[34] معرفی شده و ایشان را کلمه[35] و کسی که از ازل بوده دانسته‌اند[36]. لازم به ذکر است که احتمالات زیادی در مورد نویسندۀ این انجیل وجود دارد. احتمال دارد، بخشی از محتوای آن توسط شاگردان یوحنا در زمان پس از مرگ او اضافه شده باشد. گفته شده که نگارش نهایی انجیل یوحنا توسط نویسنده‌ای ناشناس صورت گرفته است[37].

به سه انجیل متی، لوقا و مرقس از مجموعۀ انجیل کتاب حضرت عیسی انجیل‌های هم‌نوا یا نظیر می‌گویند، زیرا زبان نگارش آنها بسیار مشابه و هماهنگ است[38]. تفاوت‌هایی که انجیل یوحنا با سه انجیل دیگر دارد، باعث شده که آن را مجزا به حساب بیاورند. مثلاً معجزه‌هایی که در یوحنا ذکر شده در سایر انجیل‌ها ذکر نشده، خطابه‌های آن طولانیست، نوع مسیح‌شناسی آن خاص است و بسیار بر الوهیت و خدایی حضرت عیسی تأکید شده است[39].

انجیل‌های غیر رسمی

در معرفی مسیری که بر تغییر و تحریف انجیل کتاب حضرت عیسی گذشت، می‌بینیم که علاوه بر انجیل‌های چهارگانه انجیل‌های غیر رسمی دیگری هم وجود دارند. این کتاب‌ها به کتاب‌های جعلی عهد جدید معروفند، کلیسا به آنها تکیه نکرده و آنها را به رسمیت نمی‌شناسد[40]. مثلاً انجیل برنابا یکی از انجیل‌های غیر رسمیست. با اینکه برنابا مورد توجه مسلمانان قرار گرفته، اما مسیحیان آن را جعلی تلقی می‌کنند[41]. انجیل برنابا موضوع الوهیت و موضوع پسر خدا بودن حضرت مسیح را رد می‌کند[42]، حتی چندین بار بشارت خاتم بودن حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را تکرار کرده است[43]. انجیل برنابا از به صلیب کشیده شدن یکی از حواریون حضرت مسیح به نام یهودای اسخریوطی به جای حضرت سخن گفته است. البته این کتاب تعارض‌هایی هم با قرآن و اسلام دارد[44]. مثلاً معتقد است که انسان‌ها فرزند خدا هستند و ذاتاً گناهکارند. برنابا نوشته پیامبرانی به جز حضرت عیسی، مثل حضرت ابراهیم، حضرت ایوب و حضرت هارون گناهان و محبت‌هایی شرک‌آلود داشته‌اند.

نکته بسیار مهمی که پیرامون این نسخه از انجیل وجود دارد این است که منضور ما از انجیل برنابا همان کتابی است که امروزه به عنوان یک انجیل غیررسمی و به تعداد بسیار اندکی قابل دسترسی است. این نکته مورد تایید است که مسلمانان حتی این نسخه را خالی از تحریف نمی دانند و گروهی از علمای مسلمان معتقدندبه احتمال زیاد انجیل اصلی و بدون تحریفی وجود دارد که به دست یهودیان پنهان شده و کسی از محتوای آن آگاه نیست.[45]

 

[1] آل عمران: 3 و 4/ مائده: 46 و 47/ مریم: 30/ حدید: 27

[2] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407 قمری، ج4، ص 157/ شیخ صدوق، محمد بن علب بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413 قمری، ج2، ص 159

[3] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1371 شمسی، ج2، ص 425

[4] معرفت، محمدهادی، صیانة القرآن من التحریف، قم، التمهید، چاپ اول، 1428 قمری، ص 129/ نقوی، حسین، «تدوین تورات و انجیل از دیدگاه آیات قرآن»، فصلنامه معرفت ادیان، شماره 9، زمستان 1390 شمسی، ص 19-23/ مؤدب، سیدرضا و میثم خبازیان، «بررسی فرهنگی تاریخی کاربرد انجیل در قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، شماره 3، پاییز 1396، ص 110

[5] معرفت، محمدهادی، صیانة القرآن من التحریف، قم، التمهید، چاپ اول، 1428 قمری، ص 129

[6] مؤدب، سیدرضا و میثم خبازیان، «بررسی فرهنگی تاریخی کاربرد انجیل در قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، شماره 3، پاییز 1396، ص 110/  نقوی، حسین، «تدوین تورات و انجیل از دیدگاه آیات قرآن»، فصلنامه معرفت ادیان، شماره 9، زمستان 1390 شمسی، ص 21

[7] رضوی، رسول، «انجیل» ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، کلام اسلامی 1383، شماره 49

[8] حیدری، حسین و رضوان خسروی، «درون مایه انجیل در روایات شیعی»، دو فصلنامه حدیث پژوهی، شماره 17، بهار و تابستان 1396، ص 122

[9] همان، ص 108-116

[10] عهد جدید، ترجمه پیروز سیار، تهران، نشر نی، 1394 شمسی، ص 85/ میشل، توماس، کلام مسیحی، حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1381 شمسی، ص 43

[11] زیبایی نژاد، محمدرضا، مسیحیت شناسی مقایسه ای، تهران، سروش، چاپ سوم، 1389 شمسی، ص 139

[12] لاجوردی، فاطمه، «انجیل» در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1380 شمسی، جلد 10، ص 318

[13] سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم، سیری در ادیان زنده جهان، قم، آیت عشق، 1387 شمسی، ص 217

[14] میشل، توماس، کلام مسیحی، حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1381 شمسی، ص 43

[15] میشل، توماس، کلام مسیحی، حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1381 شمسی، ص 43 و 44 و 45

[16] رضوی، رسول، «انجیل» ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، کلام اسلامی 1383، شماره 49

[17] رضوی، رسول، «انجیل» ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، کلام اسلامی 1383، شماره 49

[18] میشل، توماس، کلام مسیحی، حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1381 شمسی، ص 51

[19] سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم، سیری در ادیان زنده جهان، قم، آیت عشق، 1387 شمسی، ص 218 و 219

[20] توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، مؤسسه فرهنگی طاها، 1389 شمسی، ص 174

[21] زیبایی نژاد، محمدرضا، مسیحیت شناسی مقایسه ای، تهران، سروش، چاپ سوم، 1389 شمسی، ص 139

[22] میشل، توماس، کلام مسیحی، حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1381 شمسی، ص 46

[23] نیکزاد، عباس، نقد و بررسی کتاب مقدس، قم، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، مركز پژوهشهاي اسلامي،۱۳۸۰،ص 43

[24] میشل، توماس، کلام مسیحی، حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1381 شمسی، ص 46

[25] همان

[26] زیبایی نژاد، محمدرضا، مسیحیت شناسی مقایسه ای، تهران، سروش، چاپ سوم، 1389 شمسی، ص 140

[27] انجیل لوقا، باب11، آیه 1

[28] زیبایی نژاد، محمدرضا، مسیحیت شناسی مقایسه ای، تهران، سروش، چاپ سوم، 1389 شمسی، ص 141

[29] میشل، توماس، کلام مسیحی، حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1381 شمسی، ص 46

[30] زیبایی نژاد، محمدرضا، مسیحیت شناسی مقایسه ای، تهران، سروش، چاپ سوم، 1389 شمسی، ص 140

[31] توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، مؤسسه فرهنگی طاها، 1389 شمسی،ص 171

[32] نیکزاد، عباس، نقد و بررسی کتاب مقدس، قم، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، مركز پژوهشهاي اسلامي،۱۳۸۰،ص 45

[33] میشل، توماس، کلام مسیحی، حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1381 شمسی، ص 49

[34] انجیل یوحنا، باب 1، آیه 49 و باب 5، آیه 19-27

[35] انجیل یوحنا، باب 1، آیه 1-3

[36] زیبایی نژاد، محمدرضا، مسیحیت شناسی مقایسه ای، تهران، سروش، چاپ سوم، 1389 شمسی، ص 141

[37] عهد جدید، مقدمه انجیل و رساله‌های یوحنا، ص 459 و 462

[38] محمدیان، بهرام و دیگران، دایرة المعارف کتاب مقدس، تهران، روز نو، 1380، ص 259

[39] عهد جدید، مقدمه انجیل و رساله‌های یوحنا، ص 451

[40] میشل، توماس، کلام مسیحی، حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1381 شمسی، ص 51

[41] توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، مؤسسه فرهنگی طاها، 1389 شمسی،ص 170

[42] انجیل برنابا، باب 52، آیه 12-15 و باب 53، آیه 35

[43] انجیل برنابا، باب 43، آیه 30 و باب 82، آیه 9-19

[44] حیدری، حسین و دیگران، «انجیل برنابا در تعارض با قرآن کریم»، معرفت ادیان، سال ششم، زمستان 93، شماره 1، ص 7-28

[45] بیانات رهبر انقلاب در منزل خانواده شهید ارمنی «وهانج رشیدپور»، زمستان ۱۳۹۴