استاد محمد شجاعی
محمد شجاعی در سال 1343 در خانواده‌ای مذهبی و دین‌مدار در شهر ری متولد شد و دوران تحصیلات ابتدایی تا متوسطه را در همان شهر به پایان رساند. ایشان پس از اتمام دورۀ تحصیلات متوسطه، به دلیل اشتیاق فراوان به علوم دینی، وارد حوزۀ علمیه شد و سال‌ها زیر نظر استاد برجستۀ حوزه، آیت‌الله مجتهدی تهرانی، تحصیل علم کرد.
ایشان همین‌طور به‌طور پیوسته از محضر علمای شاخصی چون علامه حسن‌زاده آملی، آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله انصاری شیرازی، آیت‌الله ممدوحی که از شاگران مرحوم آیت‌الله بهجت بودند، حاج آقا امامی و مرحوم آقای دولابی کسب فیض نموده‌اند.
استاد محمد شجاعی، به موازات بهره‌گیری از محضر استادان برجستۀ معارف الهی، در دانشگاه نیز با گذراندنِ دورۀ کارشناسی در رشتۀ فلسفه و احراز کارشناسی ارشد در علوم قرآنی، پایه‌های استدلالیِ آموخته‌های خود را مستحکم نموده و به‌تدریج به شیوۀ بیان ویژۀ خود نزدیک و نزدیک‌تر شد.
ویژگیِ دیدگاهِ استاد شجاعی در مواجهه با تعالیم اسلام و ارائۀ آنها به مخاطب
استاد شجاعی مباحث مربوط به شریعت اسلام را با رویکردی کاملاً کاربردی، به زندگیِ روزمره پیوند می‌دهد و همین نگاه موجب شده است تا اقشار مختلفی از مردم، که بیشترِ آنان را جوانان تشکیل می‌دهند، مجذوب مسائلِ فطری دین شده و سبک زندگی اسلامی را انتخاب کنند. این رویکردِ کاربردی، که ریشه در مباحث مهم انسان‌شناسی دارد، به زبانی ساده و روان تعریفی جامع از بُعد انسانیِ انسان ارائه می‌دهد. همین تعریفِ جامع از بُعد انسانی، که از سوی مکاتب مختلفِ بشری مورد غفلت قرار گرفته، راهِ روشنی را پیشِ روی انسان حقیقت‌جو باز کرده است.
تعریف انسان از دیدگاه استاد شجاعی
در این تعریف، انسان آغازی دارد و پایانی ندارد. یعنی انسان موجودی است که در بازۀ زمانیِ «از تولد تا بی‌نهایت» زیست می‌کند و این بی‌نهایتی یکی از ویژگی‌های مهمِ بُعد انسانی است که او را از دیگر موجودات دنیا متمایز می‌کند. در این دیدگاه، هر انسان در دورۀ زیست خود با دو تولد روبه‌روست. تولد اول مربوط به پا گذاشتن به دنیاست که آغازیست برای زندگیِ نهایتاً چندده‌ساله و با وفات به پایان می‌رسد. وفات، که به معنی انتقال از جایی به جای دیگر است، خود آغازی است برای قدم نهادن در عالمِ آخرت که دیگر پایانی ندارد. این وفات همان تولد دوم انسان است به زندگیِ جاویدان و بی‌نهایت در عالمِ آخرت. در این دیدگاه انسان با وفات نه‌تنها به پایان نمی‌رسد بلکه تازه زندگیِ حقیقیِ او آغاز می‌شود.
دوران دفاع مقدس
هم‌زمانیِ اشتغال به تحصیل معارف الهی و تحمیل جنگ به ایران اسلامی در سال 59، او را در مدرسۀ علمیه متوقف نکرد و هم‌گام و هم‌دوش رزمندگان به میدان جنگ پا گذاشت. در دوران هشت سال جنگ تحمیلی با توجه به روحیۀ جسورانه و شجاعتِ خود، مسئولیت‌های خطیری را در عملیات‌های شناسایی و تخریب بر عهده گرفت.
یک ویژگی خاص
یکی از نکات مهم و قابل تأمل در آموزه‌های استاد شجاعی این است که بیان می‌کند زندگی در هر کدام از این دو عالَم نیازمند ابزارهای ویژه‌ایست که فقدان یا نقص آن، انسان را با محدودیت روبه‌رو می‌کند. ابزارهای مورد نیاز برای هر مرحله، در دوره‌ای کوتاه قبل از ورود به آن، ساخته می‌شود. انسان برای زندگی در دنیا، نیازمند بدنی سالم است که بتواند با شرایط زیستیِ دنیا هماهنگ شود. این بدن مجموعه‌ایست از عضوها و دستگاه‌های مختلف که هر کدام برای کاری مشخص در دنیا، از پیش طراحی شده است. این اعضا و دستگاه‌ها که ابزارهای زندگیِ انسان در دنیا هستند، همگی در مرحلۀ جنینی در رَحِم مادر به وجود می‌آیند. زندگی در آخرت نیز نیازمند ابزارهایی است که متناسب با بی‌نهایت بودنِ آخرت باشند. این جاودانگی مربوط به مرتبه‌ای از حیات است که مخصوص بُعد معنوی انسان است که از آن به «کودکِ عزیز روان» تعبیر می‌شود.
رَحِم دنیا
کودکِ عزیز روان، همان حقیقتِ انسان است که همان‌طور که از نامش پیداست نیازمندِ توجه، تغذیه و پرورش است تا بتواند برای زندگی در عالم آخرت به بلوغ برسد. عدم بلوغ این کودک، که همان جان و روانِ آدمی است، به معنیِ عدم هماهنگی با شرایط زیستیِ عالم آخرت است. این عدم هماهنگی یعنی دچار محدودیت و عذاب شدن. در حقیقت آنچه که از آن به‌عنوان بهشت یا جهنم نام برده می‌شود، هر دو محصول و نتیجۀ هماهنگی یا عدم هماهنگی با عالمِ آخرت است. کسی که بُعد انسانیِ خود را متناسب با ویژگی‌ها و شرایط آخرت فراهم کرده باشد قادر خواهد بود از امکاناتِ بی‌نهایتِ زندگی در آخرت لذت ببرد و کسی که خود را با آن شرایط تطابق نداده باشد به میزان آن عدم تطابق دچار رنج و حِرمان خواهد بود. از آنجایی که فرصت زندگی در دنیا به منظور هماهنگ شدن با شرایط زیستیِ آخرت است، پس دنیا همچون رحِمِ مادر که بدنِ انسان را می‌سازد قابلیت سازندگیِ روح و روانِ انسان را دارد و این یعنی دنیا رحِمِ دومِ انسان است.
نظریۀ نسبت
تشابهی که میانِ کاربرد این دو رحِم و رابطه‌شان با دو عالم بعدی وجود دارد، منجر به ارائۀ «نظریۀ نسبت» گردیده که مبنای بسیاری از آموزه‌های استاد شجاعی قرار گرفته است. مبنای این نظریه حدیثی از پیامبر اسلام است بدین عبارت که: «مثَل مؤمن در این دنیا، حکایت جنین در رَحِم مادر است…». طبق این نظریه «همان نسبتی که میان رَحِمِ مادر و دنیا وجود دارد بین دنیا و آخرت نیز برقرار است» و برای فهم بسیاری از مسائل مربوط به وفات و عالمِ آخرت، باید به کنش‌ها و واکنش‌های جنین در دورانِ رحِمی و تولد او به دنیا توجه کرد.
اتفاقاتی که برای جنین در دورۀ چندماهۀ رَحِمی می‌افتد، منجر به پنج نوع تولدِ متفاوت می‌شود. این پنج نوع تولد عبارتند از تولدهای «سالم، سالمِ قوی، ضعیف، بیمار، معیوب». هر تولدی به جز تولدهای سالم و سالمِ قوی، یعنی عدم هماهنگی با شرایط زیستیِ دنیا و در نتیجه، تحمل رنج درمان، قرار گرفتن در محدودیت، عذاب و در برخی موارد پایان حیات دنیایی.
جهنم در دیدگاه استاد
این نظریۀ استاد محمد شجاعی بیان می‌کند که همانندِ جنینِ در رحِمِ مادر، روح و روانِ انسان نیز در رحِمِ دنیا این فرصت را دارد تا خود را آمادۀ زیستن در عالم آخرت کند و ابزارهای لازم را در وجود خود ایجاد کرده و پرورش بدهد تا با یکی از دو نوع تولدِ «سالم» یا «سالمِ قوی» به عالمِ آخرت متولد شود. در مورد روانِ انسان نیز تولدهای ضعیف، بیمار و معیوب ممکن است اتفاق بیفتد که در این صورت او را از بهره‌مندی از امکاناتِ بی‌نهایت پیشرفتۀ آخرت محروم می‌کند. نامِ دیگرِ این محرومیت از نعمت‌های آخرتی «جهنم» است. بدین ترتیب جهنم یعنی عدم هماهنگیِ انسان با امکانات و نعمت‌های بی‌کرانِ بهشت.
از این منظر، تمام دستورات دین که ذیل احکامِ واجب، مستحب، حرام، مکروه و مباح قرار می‌گیرند، هدفی جز فراهم کردنِ شرایط مناسب برای انسان در دورانِ رحِمیِ دنیا ندارند. انسان با پذیرش دین و قرار دادنِ خود در چارچوبِ دستوراتِ الهی، در حقیقت شرایط را برای رشد بُعد معنوی خود فراهم می‌کند، چراکه قرار است پس از چند سال، به آخرت متولد شود و زندگی بی‌نهایت خود را در آن عالَم ادامه بدهد. بنابراین، مخاطبِ اصلیِ خداوند در وضع احکامِ دینی، بُعد معنویِ انسان یا همان نفخۀ الهیِ دمیده شده در کالبد خاکیِ انسان است.
بازتاب دغدغۀ انسان‌پروری استاد شجاعی در آیینۀ کلاس‌های آموزشی
با توجه به آنچه گفته شد و نقش اساسیِ دنیا در تأمین سعادت ابدیِ انسان، تمام افکار و عقاید، انتخاب‌ها، رابطه‌ها و رفتار انسان معنایی به گسترۀ ابدیت به خود می‌گیرند؛ چراکه هر کدام از این‌ها در حال ساخت قسمتی از آخرت و وجود آخرتیِ انسان است. بدین ترتیب هر مؤلفه و رابطه‌ای که در زندگی پیشِ روی انسان است اعم از تحصیل، درآمدزایی، دوستی، ازدواج، فرزندآوری، عبادت و تفکر، و مسائلی همچون خواب و خوراک دارای اهمیت است و انسان را نیازمند کسب مهارت در مواجهه با هر کدام می‌کند. از همین روست که استاد محمد شجاعی طی سی سال گذشته همواره به برگزاری سلسله کلاس‌های عمومی و رایگان پرداخته تا این مهارت‌ها را به صورت گسترده ترویج نمایند.
- دوره‌هایی با موضوع کلیِ «انسان‌شناسی» (فهم اینکه حقیقتِ انسان چیست و کیست؟ جایگاه او در نظام خلقت کجاست؟ مقصد و منتهایش چیست؟ و ... )
- دشمن‌شناسی» (شناخت آشکارترین دشمنِ انسان یعنی شیطان و آشنا شدن با فلسفۀ وجودی شیطان، مکانیسم عمل او، نشانه‌های عناد او با انسان، نحوۀ مقابله با او و پاسخ به ده‌ها سؤال دیگر دربارۀ شیطان)
- خانوادۀ آسمانی» (اصالت انسان به جان و روان اوست نه بدن مادی، و همان‌طور که بدن و جسم ما خاستگاه و خانواده‌ای دارد جان ما نیز خانواده‌ای دارد که در این دوره با آن آشنا می‌شویم)
- برگزاری دوره‌هایی کاربردی برای داشتنِ زندگیِ فردی و اجتماعی سازنده با موضوعات ویژه
- دوره‌هایی با موضوع کلیِ «انسان‌شناسی» (فهم اینکه حقیقتِ انسان چیست و کیست؟ جایگاه او در نظام خلقت کجاست؟ مقصد و منتهایش چیست؟ و ... )
- همسران جوان» (بررسیِ نقش و وظایف مرد و زن در رشد و استحکام خانواده)
- مهارت‌های زندگی» (آشنایی با مهارت‌های «اقتصادی»، «عاطفی و اخلاقی» و «معنوی» برای ارتقای کیفیت زندگی)
- تربیت کودک» (تربیت فطری و پرورش ظرفیت نامحدود انسان)
- عزت» (شناساییِ عزتِ حقیقی و نقش آن در زندگیِ دنیایی و سعادت ابدی)
- راه‌های مبارزه با غم» (معرفیِ غم و نقش آن در تخریب زندگیِ آخرتی و آشنایی با راه‌های برطرف‌کنندۀ آن)
- مهندسی آرزوها» (همۀ شخصیت انسان به دل اوست و همه‌کارۀ دل انسان، آرزوهای او هستند. در این دوره با چینش و مدیریت صحیح آرزوها آشنا می‌شویم)
فعالیت‌های بین‌المللی
علاوه بر فعالیت‌های ذکر شده در داخل ایران، به دلیل فطری، انسانی و شیوا بودن مفاهیم ذکر شده در اندیشۀ استاد شجاعی ایشان همواره مورد توجه گروه‌های مختلف دانشمندان، محققان و سایر افراد حقیقت‌جو در خارج از کشور نیز بوده و شماری از فعالیت‌های ایشان به شرح زیر است:
- برگزاری کارگاه های انسان شناسی در خارج از کشور برای فعالان فرهنگی، حوزوی و مسلمانان کشورهای خارجی
- برگزاری چندین همایش بین المللی در داخل و خارج از کشور در زمینه معرفت افزایی
- چاپ بیش از 300 هزار جلد کتاب و بروشور و جزوه در حوزه بین الملل
- سخنرانی درجمع اساتید دانشگاه اروپا با موضوع روانشناسی فلسفه و علوم تربیتی (۹ کشور)
- سخنرانی با موضوع خودشناسی در جمع حزب‌الله لبنان، سوریه و عراق، روسیه، ترکیه، هندوستان
- سخنرانی با موضوع خانواده آسمانی و شرح زیارت جامعه کبیره در شبکه ماهواره‌ای ولایت (۷۰۰ ساعت)
نامه ای به مردم جهان
جهان در مسیر حرکت تاریخی خود فراز و فرودهایی را تجربه کرده و اکنون به حساس‌ترین بُرهه از جریان خویش رسیده است.
امروز که جهان به سرعت در حال صف‌آرایی است و در دو طرف خط «انسانیت و ظلم ستیزی» به دو صف تبدیل شده و می‌شود؛ تاریخ در حال ورق خوردن و درک تمدن جدیدی می‌باشد.
حرفهای مشترک اما ناگفته‌ای در موضوع تحولات جهان و حرکت آن بسمت آینده عدالت‌خیزش هست، که در قالب هفت نامه آنرا با شما درمیان گذاشته‌ایم.
نامه شماره 1
نامه شماره 2
نامه شماره 3
نامه شماره 4
نامه شماره 5
نامه شماره 6
نامه شماره 7
آثار مکتوب استاد محمد شجاعی
آشتی با امام زمان علیه‌السلام
ضرورت خودشناسی و مطالعات انسانی
عزادار حقیقی (مراتب پنج‌گانۀ سیر و سلوک عزادار)
فرد و جامعۀ متعالی (توصیه‌های امام رضا علیه‌السلام به شیعیان، به نقل از حضرت عبدالعظیم سلام‌الله‌علیه)
درّ و صدف (بحثی دینی، اجتماعی، سیاسی دربارۀ حجاب)
صلوات؛ ذکر اعظم
بازتاب نور (ترجمه و شرح مختصر خطبۀ توحیدی امام رضا علیه‌السلام)
اربعین؛ حماسۀ ظهور
بشارتهای اربعین
مصلحِ برگزیده
پرتوی از اسرار روزه
کشتۀ اشک (امام حسین علیه‌السلام در آینۀ روایات و کلام بزرگان اهل سنت)
انقلاب ایران و آیندۀ جهان
زیارت بانوی کرامت در سایۀ عرفت رضوی
موارد متنوع دیگری در ساحت اعتقادات و سبک زندگی انسانی همچون «شرح زیارت جامعۀ کبیره»، «شرح زیارت عاشورا»، «تنبلی و بی‌حوصلگی»، «سکوت و جدل» و بسیاری دیگر موضوع کلاس درس و بحث استاد شجاعی قرار گرفته‌اند که از ذکر نام همۀ آنها صرف نظر کرده و مخاطبان گرامی را برای آشناییِ بیشتر با این کلاس‌ها و دوره‌ها به وبسایت Montazer.ir ارجاع می‌دهیم.
