طراحی و نقشه خداوند برای تحقق حکومت صالحان در زمین چیست؟

آینده جهان چگونه خواهد بود؟ نقشه خدا و اهل بیت (علیهم‌السلام) برای تحقق آینده جهان و برقراری حکومت صالحان در زمین چیست؟ آیا روند انتقال قدرت از حکومت‌های استکباری به حکومت صالحان یک فرآیند دفعی و ناگهانی است، یا یک فرآیند زمان‌بر و تدریجی؟ چه کسانی مهم‌ترین نقش را در ساختن آینده جهان و برقراری حکومت صالحان بر عهده دارند و این اشخاص دارای چه ویژگی‌هایی هستند؟

در مقالات قبل درباره رسالت انبیا در راستای تربیت افراد برای آینده جهان و زمینه‌سازی برای حکومت صالحان صحبت کردیم. هم‌چنین به ذکر آیاتی از قرآن پرداختیم که در آن‌ها مسئله وراثت صالحین و مستضعفین به صراحت مطرح شده و از آینده‌ای سخن به میان آمده که در آن حکومت‌های استکباری به‌طور کامل نابود می‌شوند و رویای دیرینه بشر برای حاکمیت دین خدا که همان حکومت صالحان بر زمین است، تحقق می‌یابد. با دانستن این نکات اولین سؤالی که مطرح می‌شود، این است که نقشه خدا برای تحقق این آینده چیست و این روند چگونه اتفاق می‌افتد؟

با توجه به مجموع آیات و روایات مربوط به آخرالزمان، حاکمیت مستضعفان بر کره زمین در تلخ‌ترین و ظالمانه‌ترین برهه تاریخی و در شرایطی که اکثریت مردم جهان از ظلم قدرت‌های استکباری به تنگ آمده و امید خود برای اصلاح جهان را از دست داده‌اند، به وقوع می‌پیوندد. در چنین برهه‌ای از زمان قیام منجی موعود به‌عنوان آخرین حلقه از مجموع حلقه‌های مبارزاتی حق و باطل در طول تاریخ، به وقوع پیوسته و رسالت همه انبیای الهی در تحقق آینده جهان را به‌طور کامل به نتیجه می‌رساند. طبیعتاً جریان غلبه حق بر باطل یک فرآیند تدریجی است و قرآن نیز همواره بر این موضوع تأکید می‌کند که حق هیچ‌گاه یک‌باره و بدون مقدمه‌سازی بر باطل پیروز نمی‌شود. برای پیروزی حق، ابتدا باید این جبهه رفته‌رفته قدرت بگیرد تا بتواند در جبهه باطل نفوذ کند و آن را از کار بیندازد. بنابراین این توقع که خداوند به‌طور معجزه‌وار چنین فرآیندی را تحقق بخشد، توقع نابه‌جایی است؛ زیرا خداوند انسان را موجودی مختار آفریده و هرگز بنا ندارد امور جهان را با معجزه پیش ببرد و مردم را به‌زور وادار به پذیرش حق کند. مردم باید خودشان به بلوغ عقلی برسند و حق را طلب کنند و برای اینکه این اتفاق بیفتد، ابتدا باید در منطقه‌ای از زمین ماکتی از حکومت صالحان شکل بگیرد، تا در دل این نمونه اولیه افراد صالح تربیت شوند. سپس این افراد با تلاش خود زمینه را برای تربیت افراد بیشتر و در نهایت ظهور منجی موعود فراهم کنند؛ اما این صالحان پیشگام چه کسانی هستند و چه ویژگی‌هایی دارند؟ در ادامه به معرفی این اشخاص و خصوصیات آن‌ها می‌پردازیم.

 ایرانیان بزرگ‌ترین مقدمه‌سازان ظهور

خداوند در قرآن برای قومی که سرنوشت آینده جهان را رقم می‌زنند، هفت ویژگی مهم ذکر می‌کند و این گونه می‌فرماید: «ای اهل ایمان! هرکس از شما از دین خود بازگردد [به خدا زیانی نمی‌رساند]؛ خدا در آینده دور قومی را می‌آورد که دوستشان دارد و آن‌ها نیز خدا را دوست دارند. [این قوم] نسبت به مؤمنان فروتن و در برابر کفار مقتدر و نفوذناپذیرند، در راه خدا جهاد می‌کنند و از ملامت هیچ ملامت‌کننده‌ای هراسی ندارند. این فضل خداست که به هرکس بخواهد می‌دهد و خدا بسیار عطاکننده است». [1] در این آیه ضمن اشاره به خطر ارتداد عده‌ای از مؤمنین در زمان پیامبر (صلی‌الله علیه‌وآله‌وسلم) وجود مؤمنینی راسخ و حقیقی را نیز در آینده‌ای دور بشارت می‌دهد و به این ترتیب نگرانی را از امت اسلامی دور می‌کند. بر اساس این آیه، مؤمنانی که آینده جهان را رقم می‌زنند و وارثان حکومت صالحان هستند، هفت خصلت کلیدی دارند:

• خدا آن‌ها را دوست دارد
• آن‏‌ها نیز خدا را دوست دارند
• نسبت به مؤمنان دیگر متواضع و فروتن هستند
• نسبت به کفار سرسخت و نفوذناپذیرند و به آن‌ها باج نمی‌دهند
• روحیه جهاد دارند و پیوسته در راه خدا جهاد می‌کنند
• از ملامت هیچ ملامت‏‌کننده‌‎ای نمی‌‏ترسند
• لایق فضیلت ویژه الهی هستند

محتوا و معنی خاص این آیه، این سؤال را برای مردم زمان رسول‌‏الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به وجود آورد که واقعاً آن گروهی که جبران‌‏کننده ارتداد سایر مؤمنین هستند و در آینده‌‏ای دور خواهند آمد، چه کسانی هستند؟ لذا درباره مصداق این آیه از پیامبر سؤال کردند. حضرت درحالی‌که دست بر شانه سلمان فارسی می‏زدند، فرمودند: «این مرد و هم‏وطنان او هستند.» و سپس فرمودند: «اگر دین به ثریا آویخته باشد، هرآینه مردانی از فارس به آن دست می‌‏یابند[2]»  بنابراین با توجه به فرمایش پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) قومی که در آینده خواهند آمد و سرنوشت آینده جهان را رقم خواهند زد، گروهی از ایرانیان هستند. توجه داشته باشید که ایران در زمان رسول‌الله با آنچه که ما امروز به عنوان مرزهای جغرافیایی ایران اسلامی می‌شناسیم متفاوت است و در آن زمان امپراطوری ایران مساحتی بسیار بیشتر از امروز را به خود اختصاص می‌داد.

ایرانیان از قدیم‌الأیام و حتی قبل از ورود اسلام به ایران، مردمانی موحد، مؤدب، بافرهنگ و خداپرست بوده‌اند. مؤمنین در هیچ‌کجای جهان به اندازه ایران دارای ارزش و اعتبار نیستند. ایرانیان مؤمنان را از سراسر جهان در بین خود می‌پذیرند و از آن‌ها به شکل‌های مختلف حمایت می‌کنند. مردم ایران، در برابر کفار سرسخت و نفوذناپذیرند و در این راه از جنگ و جهاد هراسی ندارند و از ملامت هیچ ملامت‌کننده‌ای هم نمی‌ترسند. البته برخلاف دو ویژگی اول که از ابتدا در مردم ایران وجود داشته، این ویژگی یعنی سرسختی در برابر قدرت‌های استکباری و کفار، مربوط به دهه‌های اخیر بوده و از زمان شکل‌گیری انقلاب اسلامی در ایرانیان به‌وجود آمده و پیش از آن سابقه نداشته است. در ادامه به ذکر برخی دیگر از آیات و روایاتی می‌پردازیم که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به ویژگی‌های ایرانیان به‌عنوان بزرگ‌ترین مقدمه‌سازان ظهور منجی موعود در آخرالزمان اشاره می‌کنند.

 ایمان و آینده‌سازی در کف ایرانیان

آیه دیگری که در شأن ملت ایران نازل شده و تقریباً همان سیاق آیه قبل را دارد، این آیه است که می‌فرماید: «و اگر [از فرمان‏‌های او] روی بگردانید، به‌جای شما گروه دیگری را می‌‏آورد که مانند شما [روی‏گردان، سست‏‌عقیده و بخیل] نخواهند بود.» [3] اصحاب در مورد مصداق این آیه نیز از پیامبر سؤال کردند. ایشان دوباره دست خود را بر شانه سلمان فارسی نهادند و فرمودند: «این مرد و هم‏وطنان او؛ قسم به کسی که جانم در دست اوست، اگر ایمان به ثریا آویخته باشد، مردانی از فارس به آن دست می‏‌یابند.» در اینجا نیز به قدرت ایمان مردم ایران تأکید شده است. در هنگام نزول این آیه پیامبر می‌فرمایند: «این آیه در نزد من، از کل دنیا محبوب‌تر است.» [4] این عبارت خبر از چیزی می‌دهد که پیامبر در آینده جهان می‌دیدند و باعث خوشحالی ایشان بوده است؛ که همان وراثت صالحان و تشکیل حکومت صالحان است، به همین دلیل آن ‌را دلپذیرتر از هر چیز دیگری در دنیا دانسته‌اند. تشکیل حکومت صالحان آخرین قطعه از پازلی است که خداوند از زمان اولین انسان آن را پایه‌گذاری کرده و تمامی انبیا و اولیا را با هدف تشکیل آن گسیل کرده است؛ تشکیل حکومت صالحان از این رو اهمیت دارد، که تنها در سایه چنین حکومتی امکان حرکت و رشد انسانی به سمت رسیدن به هدف خلقت که همان شباهت به خدا با کمک متخصص معصوم است، وجود دارد.

پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در مورد ایرانیان جمله بسیار مهمی دارند که می‌فرمایند: «بزرگ‌ترین سهم را در اسلام، مردم ایران دارند.» [5] شهید مطهری در کتاب دو جلدی خود به نام «خدمات متقابل اسلام و ایران»، این مسأله مهم را شرح می‌دهد که هیچ قومی در کره زمین به اندازه ایرانی‌ها در بقای اسلام و پس از آن در پیروزی و غلبه اسلام در جهان نقش ندارند. عباراتی که پیامبر در مورد ایرانیان فرموده‌اند، خبر از نقش مهم آنان در آینده جهان می‌دهد. علاوه بر احادیثی که در مورد شأن نزول این آیه وارد شده، امام صادق (علیه‌السلام) در مورد همین آیه می‌فرمایند، منظور از این آیه ایرانیان هستند که بعداً خواهند آمد. [6] در جای دیگر پیامبر هنگام صحبت در مورد ایرانی‌ها می‌فرمایند: «به خدا سوگند اطمینانم به آن‌ها، بیشتر از اطمینانم به شماست.» [7] همچنین در تفسیر دیگری درباره این آیه آمده است که امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «اگر از ولایت امیرمؤمنان، علی‌‏بن‌‏ابی‏‌طالب اعراض کنید، خداوند به جای شما قوم دیگری را می‌‏آورد که مانند شما دشمن و مخالف و ظالم به آل رسول نخواهند بود.» [8] امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در زمان حمله اعراب به ایران فرمودند: «شما با ایرانیان بر سر نزول قرآن جنگیدید و دنیا به پایان نمی‏‌رسد، مگر این‏که آن‏‌ها برای بازگرداندن شما به قرآن با شما خواهند جنگید.» [9]

فضیلت ایرانیان و عشق بی‌نهایت آنان به خدا

سومین گروه از آیاتی که به ویژگی‌های برجسته ایرانیان اشاره می‌کند، آیات ۱۹۸ و ۱۹۹ سوره شعرا است که می‌فرماید: «اگر ما این قرآن را بر عجم‌ها می‌فرستادیم و آن‌ها آیات را بر عرب‌ها می‌خواندند، هرگز عرب‌ها به آن ایمان نمی‌آوردند!» امام صادق (علیه‌السلام) درباره این آیه می‌فرمایند: «اگر قرآن بر عجم‌ها نازل می‌شد، عرب‌ها هرگز به آن ایمان نمی‌آوردند؛ درحالی که بر عرب نازل شد و ایرانی‌ها به آن ایمان آوردند و این هم فضیلت ایرانی‌ها است.» [10] در این عبارت بحث یقین ایرانیان مطرح می‌شود و اشاره به این نکته دارد که سطح ایمان و یقین ایرانی‌ها چنان است که به قرآنی که بر آن‌ها نازل نشده ایمان می‌آورند؛ درحالی‌که اگر عکس آن اتفاق می‌افتاد، عرب‌ها هرگز به آن ایمان نمی‌آوردند. لذا این موضوع ‌را دلیل فضیلت ایرانی‌ها و به سبب عشق آن‌ها به خدا دانسته‌اند.

الحاق و اتصال ایرانیان به اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)

چهارمین گروه از آیات در مورد ایرانیان، آیات 2 و 3 سوره جمعه است که می‌فرماید: «اوست که در میان مردم بی‏‌سواد، پیامبری از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنان بخواند و آنان را [از آلودگی‏‌های فکری و روحی] پاکشان کند و به آنان کتاب و حکمت بیاموزد و آنان به یقین پیش از این در گمراهی آشکاری بودند‏ [و نیز پیامبر را] بر مردمی دیگر که هنوز به آنان نپیوسته‌‏اند، [برانگیخت] و او توانای شکست‏‌ناپذیر و حکیم است.» هنگام نزول این آیه مردی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) پرسید اینان چه کسانی هستند که هنوز به ما نپیوسته‌‏اند؟ دوبار در مورد این افراد از حضرت سؤال می‌شود و پیامبر پاسخ نمی‌دهند، تا اینکه بار سوم درحالی‌که دست مبارک خود را بر شانه سلمان فارسی می‌گذارند، می‌فرمایند: «به خدایی که جانم در دست قدرت اوست، اگر ایمان بسته به کهکشان‌‏ها داشته باشد، مردانی از این‌‏ها به آن دست خواهند یافت» [11] با توجه به فرمایش پیامبر، منظور از کسانی که هنوز  به مؤمنین ملحق نشده‌اند و بعداً به آنان ملحق می‌شوند، ایرانی‌ها هستند.

سبقت گرفتن ایرانیان در دین‌داری

پنجمین آیه‌ای که در مورد فضیلت ایرانیان نازل شده، آیه 133 از سوره نساء است. خداوند در این آیه می‌فرماید: «ای مردم! اگر خدا بخواهد شما را از بین می‌برد و گروه دیگری را به جای شما می‌آورد و خداوند همواره بر این کارها تواناست.» [12] مرحوم علامه طباطبایی در شرح و ذیل این آیه در کتاب تفسیر المیزان، جلد پنجم صفحه ۱۶۸ آورده است: «وقتی این آیه شریفه بر رسول خدا نازل شد، دست مبارک خود را بر پشت سلمان زد و فرمود، آن قومی که می‌آیند و در قبول اسلام و دعوت حق‌تعالی از شما اعراب پیشی می‌گیرند، قوم این مرد هستند.»

اتمام حجت خداوند با مردم عصر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)

خداوند متعال در آیه‌ای دیگر خطاب به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌فرماید: «اگر این قوم [به کتاب و فرمان و نبوت] کافر شوند، قوم دیگری را بر آن گماردیم که انکارش نمی‌کنند.» [13] کلمه «وَكَّلْنَا» حکایت از قدرت و کلمه «بِهَا» اشاره به دین دارد. مرحوم علامه مجلسی (رحمةالله‌علیه) در سفینه جلد ۱۶ صفحه ۱۶۷، در شأن نزول آیه می‌فرماید، این آیه در مورد ایرانی‌ها نازل شده است.

قوم برگزیده

«اگر برای جنگ بسیج نشوید، خدا شما را به عذابی دردناک مبتلا می‌کند و به جای شما قوم دیگری را برمی‌گزیند و به خدا نیز زیانی نمی‌رسانید و خداوند بر هر کاری تواناست.» [14] این آیه نیز آیه دیگری است که خبر از آینده جهان می‌دهد. در تفاسیر آمده است منظور از این قوم برگزیده، ایرانیان هستند.

از مجموع آیات و روایاتی که در آن‌‏ها به ایرانیان اشاره شده است، به این نتیجه می‌‏رسیم که مردم ایران جایگاه ویژه‌‏ای نزد خداوند و اهل‌‏بیت (علیهم‌السلام) دارند. هم‏چنین، به‌‏خوبی درمی‌‏یابیم که خداوند مأموریت عظیمی را بر عهده این ملت قرار داده است. این مأموریت، مهم‏‌ترین و مقدس‌‏ترین مأموریتی است که یک ملت می‌‏تواند آن را بر عهده بگیرد. رسالت الهی ملت ایران، آماده‏‌سازی جهان برای تغییر مسیر تاریخ بشر از حاکمیت طاغوت‌‏ها و استکبار جهانی به سمت حکومت صالحان و حاکمیت دین خدا و منجی عالم، حضرت مهدی موعود (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) است. [15] بدین جهت، پیامبر و سایر اهل بیت (علیهم‌السلام) توجه ویژه‌ای نسبت به ایرانیان داشتند و همواره می‌کوشیدند به روش‌های مختلف این جبهه را به عنوان جبهه صالحی که آینده جهان را تعیین کرده و دین خدا را بر زمین حاکم می‌سازند، تقویت و تربیت کنند. در مقاله بعدی درباره سیر تاریخی تقویت و تربیت ایرانیان و آماده کردن آنان برای نقش‌آفرینی در آینده جهان به سمت حکومت صالحان به‌طور کامل صحبت خواهیم کرد.

[1]  سوره مائده، آیه 54

[2] بحارالانوار، ج 22، ص 52

[3]  سوره محمد، آیه 38

[4] «هِیَ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنَ الدُّنْیَا» تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرایب، ج 12، ص 264

[5]  «أعظَمُ الناسِ نَصيبا في الإسلامِ أهلُ فارِسَ»، کنزالعمال، 34126

[6]  بحارالانوار، ج 64، ص 174

[7]  «وَاللهِ لَأَنا اَوثَقُ بِهِم مِنكُم»، کنزالعمال، ح ۳۴۱۲۸

[8]  «وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا عن ولاية أميرالمؤمنين، يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ ثُمَّ لا يَكُونُوا أَمْثالَكُمْ، في مُعاداتِهِم وَ خِلافِهِم و ظُلمِهِم لِآلِ رَسُولِ‏الله»، البرهان، ج 5، ص 73

[9]  «ضَرَبْتُمُوهُمْ عَلَی تَنْزِيلِهِ وَ لَا تَنْقَضِي الدُّنْيَا حَتَّی يَضْرِبُوكُمْ عَلَی تَأْوِيلِهِ»، بحارالانوار، ج 64، ص 174

[10]  «لَوْ نُزِّلَ الْقُرْآنُ عَلَی الْعَجَمِ مَا آمَنَتْ بِهِ الْعَرَبُ وَ قَدْ نُزِّلَ عَلَی الْعَرَبِ فَآمَنَتْ بِهِ الْعَجَمُ فَهَذِهِ فَضِيلَةُ الْعَجَمِ»، بحارالانوار، ج 64، ص 173

[11]  الوافي، ج۳، ص۶۷۴؛ صحیح مسلم، ح2546؛ مسند، احمدبن‏حنبل، ح2، ص417؛ صحیح بخاری، ح4897.

[12]  «إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ أَيُّهَا النَّاسُ وَيَأْتِ بِآخَرِينَ وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ ذَٰلِكَ قَدِيرًا»

[13]  «أُولَٰئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِهَا هَٰؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ»؛ سوره انعام، آیه 89

[14]  «إِلَّا تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِيمًا وَيَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ وَلَا تَضُرُّوهُ شَيْئًا وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِير»؛ سوره توبه، آیه 39

[15]  «انقلاب اسلامی و آینده جهان»، محمد شجاعی، ص 107