مضطر یعنی کسی که به اوج ناچاری رسیده است، اوج آن نیازی که باید خدا به دادش برسد و کمکش کند. سوره مبارکه نمل آیه 62 می‌فرماید«أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ أَإِلَٰهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ؛ [آیا آن شریکان انتخابی شما بهترند] یا آنکه وقتی درمانده‌ای او را بخواند اجابت می‌کند و آسیب و گرفتاریش را دفع می‌نماید، و شما را جانشینان [دیگران در روی] زمین قرار می‌دهد؟ آیا با خدا معبودی دیگر هست [که شریک در قدرت و ربوبیت او باشد؟!] اندکی متذکّر و هوشیار می‌شوند.»

امام (علیه‌السلام) فرمودند که مضطر امام زمان (علیه‌السلام) است. او مضطر است که همه فرزندانش را در حال نابودی می‌بیند و این اضطرار به جایی می‌رسد که دیگر می‌گوید: خدایا دیگر بس است! در روایت داریم حضرت کنار کعبه تا صبح این آیه را می‌خواند: «أمن یجیب المضطر إذا دعاه و یکشف السوء» بعد به او اجازه ظهور داده می‌شود. (الغیبة للنعمانی، ص۳۱۴) در ادامه آیه که اکثرا به آن توجهی نمی‌شود، می‌فرماید «و یجعلکم خلفاء الارض» و شما را خلیفه زمین قرار می‌دهد. وقتی که راجع به کلمه مضطر صحبت می‌کنیم باید حواسمان باشد که خودمان هم مضطریم. هیچ وقت به این اندازه و در این سطح مانند زمانه ما اضطرار در کره زمین رخ نداده است؛ که میلیون‌ها انسان، آب، برق، گاز، غذا، امکانات بهداشتی، امنیّت، خواب و هیچ امکاناتی برای حیات نداشته باشند. کودکان فلسطینی می‌گویند ما هیچ وقت بزرگ نمی‌شویم؛ ما شهید می‌شویم. چیزی به اسم آینده، بزرگ شدن و دیدن آینده در ذهن این کودکان نیست و این اضطرار است که دارد ظهور می‌کند و نشان می‌دهد که حجم اضطرار زمین دارد به اوج خود می‌رسد. نقطه‌ای که دیگر جایی برای ادامه این وضعیت وجود ندارد و باید حتماً یک فرجی شده و ریشه این ظالمین کنده شود و این میلیون‌ها انسان آزاد شوند، خیلی نزدیک است. این بشارت و قانون خداست که هر قدر حجم اضطرار بالا می‌رود، فرج نزدیکتر می‌شود. امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) قانون نظام خلقت را یادآور می‌شود «عِنْدَ تَنَاهِي الشِّدَّةِ، تَكُونُ الْفَرْجَةُ وَ عِنْدَ تَضَايُقِ حَلَقِ الْبَلَاءِ، يَكُونُ الرَّخَاءُ؛ چون سختى‌ها به نهايت رسد، گشايش پديد آيد و آن هنگام كه حلقه‌هاى بلا تنگ گردد آسايش فرا رسد.» (نهج البلاغه، حکمت ۳۵۱) آن موقع که شدت به اوج و انتهای خودش رسید، حتماً فرج حاصل می‌شود. این قانون در نظام خلقت هم اجرا می‌شود؛ این سنت خداست؛ مثلاً از غروب که هوا تاریک می‌شود، تاریکی به مرور زیاد شده تا به اوج می‌رسد و بعد در آن افق تاریک، یک روشنایی عمود می‌زند، که به آن فجر کاذب می‌گویند، سپس کم ‌کم این نور توسعه پیدا می‌کند این نور فجر صادق است؛ حالا دیگر همه جا کم کم روشن می‌شود که به آن طلوع اول می‌گویند و فاصله بین طلوع اول و طلوع کامل خورشید که طلوع دوم است؛ بین الطلوعین می‌نامند. امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: فرج همیشه آن جایی دست می‌دهد که شدت اوج پیدا می‌کند. قرآن حد این ناامیدی را چنین نشان می‌دهد: خیلی از مؤمنین می‌گویند که به ما دروغ گفته‌اند؛ فرج و نصرت خدا نخواهد آمد «مَتَى نَصْرُ اللَّهِ؟» پس یاری خدا کو؟ کجاست؟ یعنی دیگر دارند ناامید می‌شوند و خیلی تحت فشار قرار می‌گیرند. «… حَتَّىٰ يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَىٰ نَصْرُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ؛ همانا نصرت خدا نزدیک است.» بله وقتی سختی به اوج رسید، آن اتفاق می‌افتد. اضطرار وقتی در سطح جهان به اوج خودش می‌رسد معلوم است اضطرار معمولی نیست؛ بلکه اضطرار جمعی و جهانی است؛ چون می‌گوید: «وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ؛ شما خلیفه و جانشین خدا روی زمین خواهید شد؛ یعنی باید صدای جهان از شدت اضطرار بلند شود. دنیا الان از استکبار، ظلم، بی‌عدالتی، فساد، دروغگویی و نفاق خسته شده و می‌شنویم، که صدای دنیا کم کم در حال بلند شدن است.»